"Ο Εγκληματίας Άνθρωπος" : Ένα Ορόσημο στην Ιστορία της Εγκληματολογίας

Το έργο "Ο Εγκληματίας Άνθρωπος" (L'uomo delinquente) του Ιταλού ιατρού και εγκληματολόγου Cesare Lombroso, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1876, αποτελεί ένα θεμελιώδες κείμενο στην ιστορία της εγκληματολογίας. Ο Lombroso θεωρείται ο πατέρας της εγκληματολογικής ανθρωπολογίας και της θετικιστικής σχολής της εγκληματολογίας.

Στο μνημειώδες έργο του "Εγκληματίας Άνθρωπος", ο Lombroso ανέπτυξε τη θεωρία του "εκ γενετής εγκληματία" (atavistic criminal). Βασιζόμενος σε μελέτες ανθρωπομετρικών μετρήσεων και φυσιολογικών χαρακτηριστικών εγκληματιών (συχνά κρατουμένων), υποστήριξε ότι οι εγκληματίες αποτελούν ένα βιολογικά οπισθοδρομικό τύπο ανθρώπου, ένα είδος "αταβισμού" – δηλαδή, την αναβίωση πρωτόγονων ή υποανθρώπινων χαρακτηριστικών.

Ο Lombroso πίστευε ότι οι εκ γενετής εγκληματίες φέρουν συγκεκριμένα φυσικά χαρακτηριστικά που τους διακρίνουν από τους μη εγκληματίες. Τέτοια "στίγματα" περιλάμβαναν ασυμμετρία προσώπου, μεγάλες γνάθους, προεξέχοντα ζυγωματικά, αφύσικα μεγάλα αυτιά, μικρά και διεισδυτικά μάτια, μειωμένη ευαισθησία στον πόνο, ακόμα και συγκεκριμένα τατουάζ.

Η θεωρία του υποστήριζε ότι η εγκληματική συμπεριφορά δεν ήταν αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής ή κοινωνικών παραγόντων, αλλά προκαθορισμένη από βιολογικές και κληρονομικές προδιαθέσεις.

Εκτός από τον "εκ γενετής εγκληματία", ο Lombroso αναγνώρισε και άλλους τύπους, όπως τους "εγκληματίες λόγω πάθους", τους "τυχαίους εγκληματίες" και τους "εγκληματίες λόγω ψυχικής ασθένειας", αλλά έδωσε έμφαση στον βιολογικά προδιατεθειμένο τύπο.

Ο Ιταλός εγκληματολόγος υποστήριξε ότι η κατανόηση της βιολογικής προδιάθεσης θα οδηγούσε σε μια πιο επιστημονική και προληπτική προσέγγιση της εγκληματικότητας, με την εφαρμογή μέτρων που στοχεύουν στην πρόληψη αντί της απλής τιμωρίας.

Η νεότερη επιστήμη αμφισβήτησε και συχνά απέρριψε πολλά από τα πορίσματα του Λομπρόζο. Κρίθηκε πως η σχέση φυσικής και ηθικής κατάστασης δεν στοιχειοθετεί απαραβίαστο νόμο και πως, μολονότι ο εκφυλισμένος συχνά εκδηλώνει εγκληματική συμπεριφορά, εκφυλισμός και έγκλημα δεν συνδέονται αιτιωδώς. 

Ο μύθος της ενιαίας και ειδικής κατηγορίας του «γεννημένου εγκληματία» καταρρίφθηκε, ενώ τονίστηκε πόσο επικίνδυνη μπορεί να αποβεί η σύγχυση, ακόμα και των ειδικών, ανάμεσα στην προδιάθεση του εγκληματία για πέρασμα στην πράξη και στην προδιάθεση του κοινού να «αναγνωρίσει» σε κάποιο έγκλημα έναν «ιδιόμορφο εγκληματία».

Παρά τις σοβαρές αδυναμίες και την ξεπερασμένη πλέον επιστημονική του βάση, το έργο "Ο Εγκληματίας Άνθρωπος" του Lombroso υπήρξε καταλυτικό. Ήταν από τις πρώτες συστηματικές προσπάθειες να μελετηθεί η εγκληματικότητα από μια επιστημονική σκοπιά, απομακρύνοντας την εγκληματολογία από τη φιλοσοφική και θεολογική της προσέγγιση προς μια πιο εμπειρική (αν και ελαττωματική) ανάλυση. Άνοιξε το δρόμο για τη μετέπειτα ανάπτυξη της εγκληματολογίας ως επιστήμης, ωθώντας τους ερευνητές να αναζητήσουν πιο σύνθετες και πολυδιάστατες εξηγήσεις για την εγκληματική συμπεριφορά.