Η συμβολή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στις επιχειρήσεις

Γράφει η Γεωργία Τσάκνη , Δρ. Νομικής Σχολής ΔΠΘ

1.Εννοιολογικό πλαίσιο

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) αποτελεί έννοια που κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος σε ποικίλους τομείς, τόσο της επιστήμης, όσο και της καθημερινότητάς μας.

Στο εν λόγω άρθρο, γίνεται προσπάθεια παρουσίασης του ρόλου της ΕΚΕ, καθώς αποτυπώνεται η έννοια και το θεσμικό της πλαίσιο, επιχειρώντας να καταστεί όσο το δυνατόν περισσότερο κατανοητή η συμβολή της στην ανάπτυξη και την ομαλή λειτουργία των επιχειρήσεων. Στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν ποικίλοι ορισμοί αναφορικά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τους κάτωθι:

• Ως Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ), ορίζεται «η εφαρμοζόμενη από επιχειρήσεις πολιτική, η οποία αφορά δράσεις, ενέργειες και προγράμματα κοινωνικού, περιβαντολλογικού, πολιτιστικού, εκπαιδευτικού και ερευνητικού χαρακτήρα (Εξωτερική ΕΚΕ), καθώς και σε δράσεις, οι οποίες αφορούν την ανθρωποκεντρική και δίκαιη πολιτική ανθρωπίνων πόρων, το σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων, κανόνες υγιεινής και ασφάλειας, την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, την εξασφάλιση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, το σεβασμό των συλλογικών συμβάσεων εργασίας (Εσωτερική ΕΚΕ)»[1].
• H ΕΚΕ αποτελεί έννοια σύμφωνα με την οποία «οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς προβληματισμούς στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη»[2].
• Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι «η διαρκής δέσμευση των επιχειρήσεων για ηθική συμπεριφορά και συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη με ταυτόχρονη βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του εργατικού τους δυναμικού και των οικογενειών τους καθώς επίσης και των τοπικών κοινοτήτων και της κοινωνίας γενικότερα»[3].

Οι Κατευθυντήριες Γραμμές και αρχές στις οποίες μπορεί να στηριχτεί μία επιχείρηση για την προώθηση της ΕΚΕ βασίζονται στα εξής εθνικά ή διεθνή πλαίσια[4]:

• Το Παγκόσμιο Σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών.
• Τις Κατευθυντήριες Αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις Επιχειρήσεις και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
• Τις Κατευθυντήριες Γραμμές του ΟΟΣΑ.
• Το Καθοδηγητικό πρότυπο του ISO 26000 για «Κοινωνική Ευθύνη του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης.
• Την Τριήμερη Δήλωση των Αρχών της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για τις Πολυεθνικές Επιχειρήσεις και την Κοινωνική Πολιτική.
• Την Πρωτοβουλία για την υποβολή εκθέσεων απολογισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

2. Θεσμικό Πλαίσιο

Το 1999 ο ΟΗΕ υπέγραψε το Οικουμενικό Σύμφωνο, στο οποίο συμμετέχουν πάνω από 3.500 εταιρείες από όλο τον κόσμο. Σκοπός του είναι να καλέσει τις μεγάλες εταιρείες του κόσμου να δημιουργήσουν  μία παγκόσμια συμφωνία κοινών αρχών και αξιών, οι οποίες θα προσδίδουν ανθρώπινο χαρακτήρα στην παγκόσμια οικονομία[5].

Στο εν λόγω Σύμφωνο, συμπεριλαμβάνονται ενότητες που αφορούν θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνθηκών εργασίας, προστασίας του περιβάλλοντος και καταπολέμησης της διαφθοράς[6].

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων συμπυκνώνει τις αξίες της Ε.Ε και αποσκοπεί στην ανάπτυξη της έννοιας του πολίτη της Ε.Ε, αλλά και στη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Τα δικαιώματα αυτά αφορούν στην αξιοπρέπεια, την ελευθερία, την ισότητα, την αλληλεγγύη, την ιθαγένεια και τη δικαιοσύνη. Επίσης, τα εν λόγω δικαιώματα στηρίζονται στα θεμελιώδη δικαιώματα και  τις ελευθερίες που αναγνωρίζονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), τις συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον ευρωπαϊκό κοινωνικό Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης και τον Κοινοτικό Χάρτη Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων, καθώς και άλλες διεθνείς συμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών της[7].

Το 1997 υπογράφηκε το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο δέσμευε τις βιομηχανικές χώρες να μειώσουν την εκπομπή ρύπων με τον πιο οικονομικά αποδοτικό τρόπο, με σκοπό να μην επηρεαστεί η οικονομική τους ανάπτυξη.

Επιπλέον, η Επιστημονική Επιτροπή του «QualityΝet Foundation», ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που προωθεί την ΕΚΕ προς τις επιχειρήσεις και το ευρύ κοινό στοχεύοντας στη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή,  δημιούργησε ένα Κείμενο Αρχών, το οποίο στηρίζεται στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης διεθνών οργανισμών, όπως του «Global Compact», του «Global Reporting Initiative (GRI)», του «International Labour Organisation (ILO)», του «EFQM», της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ΟΗΕ και του ΟΟΣΑ[8].

3.Οφέλη από την εφαρμογή της ΕΚΕ στις Επιχειρήσεις

Αναφορικά με την εφαρμογή της ΕΚΕ στις επιχειρήσεις, αυτή συνίσταται σε πέντε στάδια. Συγκεκριμένα, στο πρώτο επίπεδο οι επιχειρήσεις εκδίδουν έναν κώδικα δεοντολογίας ή οδηγό συμπεριφοράς, στον οποίο αναφέρονται οι προθέσεις τους σχετικά με την κοινωνία και το περιβάλλον.

Στο δεύτερο επίπεδο εντάσσονται οι επιχειρήσεις που προθυμοποιούνται να εφαρμόσουν κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα δράσεων και δραστηριοποιούνται μόνες τους, χωρίς την συνεργασία με άλλους φορείς. 

Στο τρίτο επίπεδο οι επιχειρήσεις εφαρμόζουν ένα σύστημα αξιολόγησης των προγραμμάτων ΕΚΕ, όπως είναι το πρότυπο EMAS, το ISO14001 ή το SA8000. Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση μπορεί να γίνεται εσωτερικά ή να ανατίθεται σε εξειδικευμένες τρίτες εταιρείες. 

Στο τέταρτο επίπεδο η ΕΚΕ ενσωματώνεται στην επιχειρηματική ζωή στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και καθίσταται αναπόσπαστο μέρος όλων των λειτουργιών της επιχείρησης και στο τελευταίο στάδιο η επιχείρηση μετά από διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) προσπαθεί να  εντοπίσει τους στόχους, τους τρόπους επίτευξης των στόχων και την αποτελεσματικότητα αυτών των προσπαθειών[9].

Επιπρόσθετα, αξίζει να αναφερθεί πως η εφαρμογή της ΕΚΕ στις επιχειρήσεις ακολουθεί τα εξής βήματα[10]:

• Προσδιορισμός του σκοπού και του οράματος της επιχείρησης.
• Ορισμός υπεύθυνου για την ΕΚΕ.
• Καθορισμός προτεραιοτήτων.
• Προσδιορισμός των ενδιαφερομένων μερών (stakeholders)
• Καθορισμός ενός προγράμματος επιχειρηματικής υπευθυνότητας
• Εφαρμογή και μέτρηση.
• Επικοινωνία – Δημοσιοποίηση.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα οφέλη από την εφαρμογή της ΕΚΕ στις επιχειρήσεις είναι πολλά και άκρως σημαντικά. Προσπαθώντας να τα ομαδοποιήσουμε, ενδεικτικά αναφέρουμε πως η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στοχεύει στην επίτευξη καταναλωτικής πίστης, καθώς έρευνες δείχνουν πως οι καταναλωτές επηρεάζονται από κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, στη μείωση του ρίσκου, στη μείωση του λειτουργικού κόστους, στην αύξηση της παραγωγικότητας και της ποιότητας, στη μειωμένη ρυθμιστική εποπτεία και στη βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας[11].

Επίσης, στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται πως η βελτίωση της καλής θέλησης των εργαζομένων και των πελατών αποτελεί σημαντική επιτυχία της ΕΚΕ[12]. Για παράδειγμα, μία εταιρεία με υψηλή κοινωνική ευθύνη μπορεί να αντιμετωπίσει λιγότερα εργασιακά προβλήματα και οι πελάτες δύναται να τυγχάνουν ευνοϊκότερης μεταχείρισης[13]. Οι κοινωνικά υπεύθυνες δραστηριότητες μπορούν επίσης να βελτιώσουν τη θέση μίας εταιρείας, κάτι που μπορεί να αποφέρει οικονομικά οφέλη[14]. Χαρακτηριστικά, οι τράπεζες και άλλοι θεσμικοί επενδυτές ανέφεραν ότι οι κοινωνικές εκτιμήσεις αποτελούν σημαντικό παράγοντα στις επενδυτικές τους αποφάσεις[15].

4.Συμπέρασμα

Προς επίρρωση των παραπάνω, γίνεται κατανοητό πως η συμβολή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στην ομαλή διεξαγωγή και λειτουργία των επιχειρήσεων είναι ιδιαίτερα σημαντική. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται μία καταγραφή της παρουσίας της ΕΚΕ στον επιχειρηματικό τομέα και διαφαίνονται τα πλεονεκτήματά της, αναφορικά κυρίως με την κοινωνική και περιβαλλοντική της διάσταση, η οποία λειτουργεί θετικά, ενισχύοντας τόσο την εμπιστοσύνη των πελατών, όσο και το κύρος και την αποδοτικότητα των επιχειρήσεων.

Από την προαναφερθείσα ανάλυση, αξίζει να επισημανθεί πως η ΕΚΕ συμβάλει στην επίτευξη στόχων με μακροπρόθεσμα κέρδη, στην υπευθυνότητα της επιχειρησιακής δύναμης, στην ενσωμάτωση των κοινωνικών απαιτήσεων και στην ανάδειξη της ηθικής πλευράς των επιχειρήσεων[16].

Ολοκληρώνοντας την παρούσα ανάλυση, σύμφωνα με τον Λ. Πουλιόπουλο, «η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη μπορεί να λειτουργήσει νομοτελειακά. Όπως μια συμπαντική δύναμη  είναι απαραίτητη για την αρμονική λειτουργία το σύμπαντος, έτσι και η ΕΚΕ είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της  κοινωνίας και του περιβάλλοντος[17]».
______________

[1] Hohner P., (2007), «An overview of CSR», Corporate Social Responsibility, An Implementation guide for business, pp 1-12

[2] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πράσινη Βίβλος, 2001

[3] WBCSD Stakeholder Dialogue on CSR, The Netherlands, 1998

[4]http://www.dgepcd.gov.cy

[5] Βαξεβανίδου, Μ. (2011). Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Αθήνα: ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ.

[6] https://www.unglobalcompact.org/Languages/Greek/ten_principles.html

[7] Πονηράκη, Α. (2015). «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Επιχειρηματικότητα», Διπλωματική Εργασία, ΕΜΠ

[8] QualityNet Foundation., 2007

[9] Οδηγός ΕΚΕ για Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, 2008, σελ. 5-6

[10] Οδηγός ΕΚΕ για Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, 2008, σελ. 12-15

[11] Ανούσου, Αικ., (2017) «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Επιχειρήσεις», Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, ΑΕΙ Πειραιά ΤΤ

[12] Soloman, R., & Hansen, K. 1985. It's good business. New York: Atheneum.

[13] McGuire, J., Sundgren, A., Schneeweis, T. (1988) «Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance», The Academy of Management Journal, Vol. 31, No. 4. pp. 854-872.

[14] Moussavi, F., & Evans, D. (1986) «An attributional approach to measuring corporate social performance». Paper presented at the Academy of Management meetings, San Diego.

[15] Spicer, B. H. (1978) «Investors, corporate social performance, and information disclosure: An empirical study». Accounting Review, 53: 94-111.

[16] Garriga, E., Mele, D. (2004), «Corporate Social Responsibility. Theories: Mapping the Theory», Journal of Business Ethics 53: 51-71, Kluwer Academic Publishers, Netherlands

[17] Πουλιόπουλος, Λ. «Εταιρική κοινωνική ευθύνη ως παράγων υπεραξίας τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για την κοινωνία και το περιβάλλον», 2013, Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου