Ο Κανονισμός EUDR και η εισαγωγή στο δίκαιο του κανόνα της μηδενικής αποψίλωσης και της υποβάθμισης των δασών

της Σοφίας Παυλάκη, Δικηγόρου

Ο νέος Κανονισμός 2023/1115 (Regulation on Deforestation-freeProducts - EUDR) (ΕΕ L 150/206/9.6.2023)τίθεται σε ισχύ από την 30ή Δεκεμβρίου 2025 με άμεση, καθολική και υποχρεωτική ισχύ και στη χώρα μας, καθιστώντας απολύτως παράνομα όλα τα προϊόντα (ξυλεία, βοοειδή, κακάο, καφέ, ελαιοφοίνικα, καουτσούκ και σόγια), των οποίων η προέλευση σχετίζεται με αποψίλωση δασών, εντός ή εκτός της ΕΕ.

Ο Κανονισμός εισάγει στο Ενωσιακό δίκαιο τον κανόνα της «μηδενικής αποψίλωσης και υποβάθμισης των δασών», με τα κράτη μέλη να βρίσκονται  αναμφίβολα ενόψει της έναρξης ισχύος του πλέον σημαντικού νομοθετήματος αμέσου εφαρμογής στην ιστορία της Ε.Ε. για την ουσιαστική προστασία των δασών μας.

Η ισχύς του Κανονισμού ξεκινάει μετά από αναβολή ενός έτους καθιστώντας στο εξής ασύμφορη και απαγορευμένη για τα κράτη μέλη αλλά και τους εργολάβους και ξυλεμπόρους τη διάθεση στην αγορά της Ένωσης και την εξαγωγή από αυτήν κάθε είδους ξυλείας και των προϊόντων της που σχετίζονται καθ' οιονδήποτε τρόπο με την υποβάθμιση των δασών ή προέρχονται από διαδικασίες που παραβιάζουν την κείμενη νομοθεσία για την προστασία τους και τη βιώσιμη διαχείρισή τους ή έχουν προκύψει από την αποψίλωσή τους.

Οι αυστηρές διατάξεις του νέου Κανονισμού καταλαμβάνουν την ξυλεία και τα προϊόντα της που προέρχονται από την εφαρμογή και εκπόνηση κάθε είδους προγράμματος, σχεδίου, έργου, επέμβασης ή δραστηριότητας, που συντελούνται κατά παράβαση της νομοθεσίας της χώρας μας και της Ε.Ε. ή προέρχονται από την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών, των δασικών εκτάσεων, των περιοχών natura και των χώρων αστικού και περιαστικού πρασίνου επί των οποίων εφαρμόζεται η δασική νομοθεσία και παρέχεται η προστασία που αναγνωρίζει το δίκαιο στα δάση (πάρκα, άλση κ.λπ.).

Στην περίπτωση των προϊόντων που εμπεριέχουν ή έχουν κατασκευαστεί ή παρασκευαστεί χρησιμοποιώντας ξυλεία, επισημαίνεται ότι με βάση τον Κανονισμό EUDR, κάθε μορφής διακινούμενη ξυλεία από και προς την αγορά της ΕΕ θα πρέπει να έχει υλοτομηθεί χωρίς να προκληθεί υποβάθμιση των δασών, διαφορετικά η ξυλεία θα θεωρείται παράνομη και η διακίνηση, η διάθεση, η εμπορία, η εκμετάλλευση και η εξαγωγή της απαγορευμένες.

Επισημαίνεται ότι τέτοια απαγορευμένα παράγωγα προϊόντα ξυλείας θα θεωρούνται, μεταξύ άλλων, και όσα προέρχονται από καθαρισμούς, κλαδεύσεις και υλοτομίες σε δάση, δασικές εκτάσεις, περιοχές Natura, χώρους αστικού και περιαστικού πρασίνου και εν γένει εκτάσεις που υπάγονται στη δασική νομοθεσία, κατά παράβαση της Ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας, του Κανονισμού 841/2018 της ΕΕ που έθεσε τη δασοπονία ως βασικό μοχλό ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής μέσω της δημιουργίας νέων δασών και της βιώσιμης διαχείρισης των ήδη υφισταμένων καθώς και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα, το έδαφος, το νερό, τη ζωή στη στεριά και το κλίμα με ορίζοντα το 2030.

Ειδικά στην Ελλάδα η θέση του EUDR σε εφαρμογή αναμένεται να αναχαιτίσει μια παρατεταμένη περίοδο δασικής και περιβαλλοντικής συστηματικής υποβάθμισης και καταστροφής με τα δασικά οικοσυστήματα να βάλλονται περισσότερο από ποτέ από τις ακολουθούμενες επίσημες αποφάσεις και πολιτικές και από ενέργειες και παραλείψεις των ίδιων των αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών που είναι επιφορτισμένες με την προάσπιση, την προστασία και την προαγωγή τους, όπως κυρίως το πρόγραμμα Antinero, το οποίο έχει προκαλέσει εκτεταμένη και σοβαρή υποβάθμιση και καταστροφή στα δασικά οικοσυστήματα της χώρας και εφαρμόζεται ακόμα και σε αυστηρά προστατευόμενους οικοτόπους του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura2000, παραβιάζοντας το σύνολο των εφαρμοστέων διατάξεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της χώρας μας για την περιβαλλοντική εκτίμηση και αδειοδότηση.

Ήδη 213 περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολίτες που έχουν καταθέσει αναλυτική Αναφορά και καταγγελίες κατά του προγράμματος Antineroστα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., ζήτησαν με σχετική ερώτηση και αίτησή τους προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να ενταχθούν ευθέως η ξυλεία και τα παράγωγα προϊόντα της που προέρχονται από εργασίες αποψιλώσεων, υλοτομίας και καθαρισμών των δασών και οικοτόπων στο πλαίσιο του προγράμματος Antineroκαι παρόμοιων μελλοντικών έργων, σχεδίων και προγραμμάτων στα προϊόντα αποψιλώσεων που προβλέπει ο Κανονισμός, των οποίων απαγορεύεται πλήρως η διακίνηση, η εμπορία και η εκμετάλλευση εντός της αγοράς της Ε.Ε. καθώς και η εξαγωγή τους από αυτήν κατά τις διατάξεις του, γεγονός που αναμένεται να καταστήσει απολύτως ασύμφορη, παράνομη και απαγορευμένη στο εξής την εν γένει διακίνηση και εκμετάλλευση της ξυλείας που προέρχεται από το Antinero για τους εμπλεκόμενους εργολάβους και ξυλεμπόρους.   

Ο νέος Κανονισμός ορίζει ρητά στην ακροτελεύτια διάταξή του ότι είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του και ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος μέλος. Επίσης προβλέπει, μεταξύ άλλων, την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασης των διατάξεών του και καθορίζει ότι από τη θέση του σε ισχύ ότι:

«Όλα τα σχετικά βασικά προϊόντα και τα σχετικά παράγωγα προϊόντα διατίθενται ή καθίστανται διαθέσιμα στην αγορά ή εξάγονται μόνον εάν πληρούνται όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) είναι μηδενικής αποψίλωσης, β) έχουν παραχθεί σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία της χώρας παραγωγής, και γ) καλύπτονται από δήλωση δέουσας επιμέλειας».

Επομένως προϊόντα και παράγωγα προγραμμάτων, σχεδίων, έργων και εργασιών, δραστηριοτήτων και επεμβάσεων που σχετίζονται με αποψίλωση και υποβάθμιση των δασών θα θεωρούνται απαγορευμένα μέσα από τις ειδικότερες διαδικασίες ελέγχου και διασταύρωσης που τίθενται αναλυτικά με τον Κανονισμό.

Ειδικά όσον αφορά το ΞΥΛΟ, στις απαγορεύσεις του νέου Κανονισμού εμπίπτουν τα βασικά ή παράγωγα προϊόντα ξυλείας που αφορούν:

4401 Καυσόξυλα σε κυλίνδρους, κούτσουρα, μικρά κλαδιά, δεμάτια ή με παρόμοιες μορφές· ξυλεία σε πλακίδια ή σε μικρά τεμάχια· πριονίδια, απορρίμματα και θραύσματα ξύλου, έστω και συσσωματωμένα σε μορφή κούτσουρων, πλίνθων, τροχίσκων ή σε παρόμοιες μορφές.

4402 Ξυλοκάρβουνα (στα οποία περιλαμβάνονται και τα κάρβουνα από κελύφη ή καρύδια), έστω και συσσωματωμένα.

4403 Ξυλεία ακατέργαστη, έστω και ξεφλουδισμένη, που της έχει αφαιρεθεί ο σομφός ή ορθογωνισμένη.

4404 Κλάδοι κατά μήκος σχισμένοι για βαρελοστέφανα· σχιστά στηρίγματα φυτών· πάσσαλοι από ξύλο μεγάλοι και μικροί, μυτεροί, απριόνιστοι κατά μήκος· ξυλεία απλώς χοντροπελεκημένη ή στρογγυλεμένη, όχι όμως κατεργασμένη με τόρνο, ούτε καμπυλωμένη, ούτε με άλλο τρόπο επεξεργασμένη, για ράβδους, ομπρέλες, λαβές εργαλείων ή παρόμοια· ξυλεία σε σχίζες, λεπίδες, ταινίες και παρόμοια.

4405 Ξυλόμαλλο (άχυρο ξύλου)· ξυλάλευρο.

4406 Στρωτήρες ξύλινοι για σιδηροτροχιές ή παρόμοιοι.

4407 Ξυλεία πριονισμένη ή πελεκημένη κατά μήκος, κομμένη εγκάρσια ή ξετυλιγμένη, έστω και πλανισμένη, λειασμένη με ελαφρόπετρα ή κολλημένη με εγκάρσια συνένωση, πάχους που υπερβαίνει τα 6 mm.

4408 Φύλλα για επικάλυψη (στα οποία περιλαμβάνονται και εκείνα που λαμβάνονται με τεμαχισμό ξυλείας σε απανωτές στρώσεις), φύλλα πολύ στρωτα αντικολλητά (κόντρα πλακέ) ή για παρόμοια ξυλεία σε απανωτά φύλλα και άλλη ξυλεία πριονισμένη κατά μήκος, κομμένη εγκάρσια ή ξετυλιγμένη, έστω και πλανισμένη, λειασμένη με ελαφρόπετρα ή κολλημένη με εγκάρσια συνένωση, πάχους που δεν υπερβαίνει τα 6 mm.

4409 Ξυλεία (στην οποία περιλαμβάνονται και οι σανίδες και τα πηχάκια για παρκέτα, μη συναρμολογημένα) με καθορισμένη μορφή (με εξοχές - γλωσσίδια, αυλάκια, εντομές, πλαγιοτομές, αρμούς σε σχήμα V, γλυφές, στρογγυλεμένη ή παρόμοια) σe όλο το μήκος μιας ή περισσοτέρων από τις πλάγιες πλευρές ή επιφάνειες ή άκρα έστω και πλανισμένη, λειασμένη με ελαφρόπετρα ή κολλημένη με εγκάρσια συνένωση.

4410 Πλάκες - διαφράγματα από μικρά τεμάχια, πετάσματα με την ονομασία «orientedstrandboard» (OSB) και παρόμοιες πλάκες - διαφράγματα (π.χ. πετάσματα επονομαζόμενα «waferboard»), από ξύλο ή άλλες ξυλώδεις ύλες, έστω και συσσωματωμένες με ρητίνες ή άλλες οργανικές συνδετικές ύλες.

4411 Πλάκες - διαφράγματα από ίνες ξύλου ή άλλες ξυλώδεις ύλες, έστω και συσσωματωμένες με ρητίνες ή άλλα οργανικά συνδετικά.

4412 Ξυλεία σε φύλλα πολύ στρωτα αντικολλητά (κόντρα - πλακέ), ξυλεία σε φύλλα επικολλητά απλά και παρόμοια ξυλεία σε απανωτά φύλλα.

4413 Ξυλεία με την ονομασία «πυκνωμένη», σε όγκους, σανίδες, λεπίδες ή είδη καθορισμένης μορφής.

4414 Πλαίσια (κορνίζες) από ξύλο για εικόνες, φωτογραφίες, καθρέφτες και παρόμοια είδη.

4415 Κιβώτια κάθε μεγέθους, καφάσια, τύμπανα και παρόμοιες συσκευασίες από ξύλο· τύμπανα (τροχίσκοι) για καλώδια από ξύλο· παλέτες απλές, παλέτες - κιβώτια και άλλες επίπεδες επιφάνειες για τη φόρτωση, από ξύλο· στεφάνια παλετών από ξύλο (με εξαίρεση υλικά συσκευασίας τα οποία χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ως υλικό συσκευασίας για την υποστήριξη, προστασία ή μεταφορά άλλου προϊόντος που διατίθεται στην αγορά).

4416 Βαρέλια, κάδοι, μαστέλα και άλλα τεχνουργήματα βαρελοποιίας και τα μέρη τους, από ξύλο, στα οποία περιλαμβάνονται και οι δούγες.

4417 Εργαλεία, σκελετοί και λαβές εργαλείων, σκελετοί για ψήκτρες, λαβές για σκούπες ή ψήκτρες από ξύλο· καλούπια, καλαπόδια και τανυτήρες για υποδήματα από ξύλο.

4418 Τεχνουργήματα ξυλουργικής και τεμάχια σκελετών για οικοδομές, στα οποία περιλαμβάνονται και οι κυψελώδεις πλάκες - διαφράγματα, συναρμολογημένες πλάκες για την επικάλυψη πατωμάτων και τα πέταυρα (shingles και shakes), από ξύλο.

4419 Είδη από ξύλο για το τραπέζι ή την κουζίνα.

4420 Ξυλεία με ενσωματωμένες ψηφίδες και ξυλεία με κολλημένα διακοσμητικά στοιχεία· μικρά κιβώτια, θήκες για τιμαλφή και θήκες για κοσμήματα ή χρυσαφικά και παρόμοια τεχνουργήματα, από ξύλο· αγαλματάκια και άλλα είδη στολισμού, από ξύλο· είδη επιπλώσεως, από ξύλο, που δεν υπάγονται στο κεφάλαιο 94.

4421 Άλλα τεχνουργήματα από ξύλο.

Χαρτοπολτός και χαρτί των κεφαλαίων 47 και 48 της Συνδυασμένης Ονοματολογίας, με την εξαίρεση των προϊόντων με βάση το μπαμπού και των προϊόντων ανάκτησης (απορρίμματα και αποκόμματα).

ex 49 Προϊόντα των εκδοτικών οίκων, του Τύπου ή άλλων βιομηχανιών που ασχολούνται με τις γραφικές τέχνες, κείμενα χειρόγραφα ή δακτυλογραφημένα και σχέδια, από χαρτί.

ex 9401 Καθίσματα (με εξαίρεση εκείνα της κλάσης 9402), έστω και αν μετατρέπονται σε κρεβάτια, και τα μέρητους, από ξύλο.

9403 30, 9403 40, 9403 50, 9403 60 και 9403 91 Έπιπλα από ξύλο και μέρη τους.

9406 10 Προκατασκευασμένα κτήρια από ξύλο.

___________

H Σοφία Ε. Παυλάκη είναι Δικηγόρος, MΔΕ Δασική & Περιβαλλοντική πολιτική, υπ. Δρ. Παν/μίου Αιγαίου, μέλος Επιστημονικού Συμβουλίου Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητας.