Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Το επίδομα Χριστουγέννων (όπως και το επίδομα αδείας και Πάσχα) χορηγούνταν αρχικά οικειοθελώς από τον εργοδότη προς το προσωπικό του, χωρίς να υφίσταται ιδιαίτερη νομική υποχρέωση και με σκοπό την εξομάλυνση των αυξημένων οικονομικών αναγκών της εποχής.
Η κατ΄ εξακολούθηση χορήγηση των επιδομάτων εορτών (το ύψος των οποίων εναπόκειτο στη διακριτική ευχέρεια κάθε επιχείρησης) συνέβαλλε στην δημιουργία σχετικού εθίμου, το οποίο στη συνέχεια κατέστη υποχρεωτικό στον ιδιωτικό τομέα με τον νόμο 1082/1980, κατ’ εξουσιοδότηση του οποίου εξεδόθη η υπ. αρ. 19040/1981 υπουργική απόφαση για την «Χορήγηση επιδομάτων εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα στους μισθωτούς όλης της χώρας που απασχολούνται με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου».
Με την έκδοση της ανωτέρω απόφασης, οι διατάξεις της οποία επαναλαμβάνονται μερικώς και στην Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας του έτους 2010 - 2012, δεν χωρά αμφιβολία ότι τα επιδόματα αυτά έχουν πλέον μισθολογικό και υποχρεωτικό χαρακτήρα.
Σήμερα, οι όροι και οι σχετικές προθεσμίες καταβολής του δώρου Χριστουγέννων στον ιδιωτικό τομέα ρυθμίζονται από τα άρθρα 136 έως 142 του π.δ/τος 80/2022 «Κώδικας Ατομικού Εργατικού Δικαίου», όπως ισχύει.
Δικαιούχοι, ύψος και προϋποθέσεις καταβολής του επιδόματος Χριστουγέννων
Σύμφωνα με ρητή νομοθετική διάταξη, δικαιούχοι του επιδόματος Χριστουγέννων είναι όλοι οι εργαζόμενοι με σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας, που αμείβονται με μισθό ή ημερομίσθιο. Με άλλα λόγια, η εγκυρότητα της σύμβασης εργασίας δεν αποτελεί προϋπόθεση για την καταβολή.
Επιπλέον, δικαιούχοι του επιδόματος Χριστουγέννων είναι και οι νομικοί σύμβουλοι και δικηγόροι των πάσης φύσεως νομικών προσώπων, επιχειρήσεων, και εκμεταλλεύσεων που αμείβονται με μισθό.
Το επίδομα Χριστουγέννων ισούται με ένα μηνιαίο μισθό για τους αμειβόμενους με μισθό και με 25 ημερομίσθια για τους αμειβόμενους με ημερομίσθιο.
Προϋπόθεση καταβολής του επιδόματος Χριστουγέννων στο ακέραιο (εις ολόκληρον), ορίζεται η απασχόληση των ανωτέρω δικαιούχων ολόκληρη τη χρονική περίοδο, από 1η Μαΐου μέχρι 31 Δεκεμβρίου κάθε έτους.
Σε περίπτωση που η εργασιακή σχέση δεν διήρκεσε ολόκληρο το παραπάνω χρονικό διάστημα, ο εργαζόμενος δικαιούνται να λάβει αναλογία του δώρου Χριστουγέννων, ίση με 2/25 του μηνιαίου μισθού ή 2 ημερομίσθια, για κάθε δεκαεννέα (19) ημέρες διάρκειας της εργασιακής σχέσης. Για χρονικό διάστημα μικρότερο των 19 ημερών καταβάλλεται ανάλογο κλάσμα.
Ημερομηνία καταβολής του επιδόματος Χριστουγέννων ορίζεται η 21η Δεκεμβρίου κάθε έτους.
Εντούτοις, ο εργοδότης έχει δικαίωμα να αφαιρέσει από το συνολικό ποσό και να καταβάλει έως την 31 Δεκεμβρίου, το ποσό που αντιστοιχεί στο χρονικό διάστημα από 21 έως 31 Δεκεμβρίου κάθε έτους. Σύμφωνα δε, με πάγια νομολογία, σε περίπτωση δικαστικής διαμάχης, δήλη μέρα καταβολής του επιδόματος Χριστουγέννων ορίζεται η 31η Δεκεμβρίου κάθε έτους – από εκείνη την ημέρα και σε περίπτωση μη καταβολής, ο εργοδότης καθίσταται υπερήμερος και οφείλει το ποσό του επιδόματος νομιμοτόκως.
Τρόπος και βάση υπολογισμού επιδόματος Χριστουγέννων
Σύμφωνα με το άρθρο 3 της υπ. αρ. 19040/1981 υπουργικής απόφασης, το επίδομα Χριστουγέννων υπολογίζεται επί τη βάση των πράγματι καταβαλλομένων μισθών ή ημερομισθίων την 10η Δεκεμβρίου κάθε χρόνου ή διαφορετικά, την ημερομηνία λύσεως της εργασιακής σχέσεως.
Σαν καταβαλλόμενος δε, μισθός ή ημερομίσθιο νοείται το σύνολο των τακτικών αποδοχών των εργαζομένων. Η ίδια υπουργική απόφαση εξειδικεύει την έννοια των τακτικών αποδοχών, ορίζοντας ότι σε αυτές περιλαμβάνεται ο μισθός ή το ημερομίσθιο, καθώς και κάθε άλλη παροχή (είτε σε χρήμα είτε σε είδος, όπως τροφή, κατοικία κλπ.) εφ' όσον καταβάλλεται από τον εργοδότη σαν συμβατικό ή νόμιμο αντάλλαγμα της παρεχόμενης από τον μισθωτό εργασίας, τακτικά κάθε μήνα, ή κατ' επανάληψη, περιοδικά, κατά ορισμένα χρονικά διαστήματα του χρόνου.
Η νομολογία επέχει επίσης, καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της έννοιας των τακτικών αποδοχών, συγκαταλέγοντας σε αυτές, ενδεικτικά, την προσαύξηση της εργασίας τις Κυριακές ή αργίες και τις νυκτερινές ώρες, εφ' όσον δίδεται στον μισθωτό σταθερά και μόνιμα σαν τακτικό αντάλλαγμα για τη παροχή εργασίας ή κατ' επανάληψη περιοδικά κατά ορισμένα διαστήματα του χρόνου, η υπερεργασία και η νόμιμη υπερωριακή εργασία, εφ' όσον παρέχονται τακτικά, το επίδομα αδείας και λοιπές τακτικές αποδοχές.
Σε περίπτωση δε, λύσης της εργασιακής σχέσης (με οποιονδήποτε τρόπο) πριν από τις 10 Δεκεμβρίου, το δώρο Χριστουγέννων υπολογίζεται βάσει των αποδοχών που καταβάλλονται την ημέρα της λύσης.
Σε κάθε περίπτωση, το ποσό του επιδόματος Χριστουγέννων που θα προκύψει από την παραπάνω άσκηση προσαυξάνεται με τον συντελεστή 0,041666, που είναι η αναλογία επιδόματος αδείας στο ποσό (0,5/12).
Περίοδος αναφοράς για τον υπολογισμό του Δώρου Χριστουγέννων
Ως προελέχθη, προϋπόθεση για την λήψη του επιδόματος στο ακέραιο, αποτελεί η απασχόληση του εκάστοτε δικαιούχου ολόκληρη την περίοδο από 1η Μαΐου μέχρι 31 Δεκεμβρίου κάθε έτους.
Σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 1 της υπ. αρ. 19040/1981 υπουργικής απόφασης, στον χρόνο διάρκειας της εργασιακής σχέσεως δεν υπολογίζονται οι ημέρες, κατά τις οποίες ο εργαζόμενος, αν και δεν λύθηκε η εργασιακή του σχέση, συμμετείχε σε απεργία ή στάση εργασίας, απουσίαζε από την εργασία του αδικαιολόγητα ή με άδεια άνευ αποδοχών. Περαιτέρω, δεν συνυπολογίζονται οι ημέρες ασθενείας για τις οποίες οι εργαζόμενοι έλαβαν επίδομα ασθενείας από τον αρμόδιο ασφαλιστικό τους φορέα, καθώς δικαιούνται από τον οικείο ασφαλιστικό οργανισμό τα δώρα που προβλέπονται από τις οικείες αποφάσεις «περί χορηγήσεως δώρων για τις εορτές των Χριστουγέννων και Πάσχα στους συνταξιούχους και επιδοτούμενους λόγω ασθενείας ασφαλισμένους», εφ' όσον, φυσικά πληρούνται οι αντίστοιχες προϋποθέσεις.
Αντίθετα, στην ανωτέρω περίοδο αναφοράς, συνυπολογίζεται η απουσία του εργαζομένου λόγω ανυπαίτιου κωλύματος και ο χρόνος της υποχρεωτικής αποχής από την εργασία των γυναικών εργαζομένων πριν και μετά από τον τοκετό. Δεν συνυπολογίζεται όμως, η ειδική άδεια προστασίας μητρότητας χρονικής διάρκειας εννιά (9) μηνών που χορηγείται από την ΔΥΠΑ, αφού κατά τη διάρκεια της ως άνω ειδικής άδειας η ΔΥΠΑ υποχρεούται να καταβάλλει στην εργαζόμενη μητέρα μηνιαίως ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό, όπως αυτός κάθε φορά καθορίζεται, καθώς και αναλογία Δώρων εορτών και επιδόματος αδείας, με βάση το προαναφερόμενο ποσό.
Δικαιώματα εργαζομένου σε περίπτωση με καταβολής.
Η μη καταβολή του επιδόματος Χριστουγέννων μέχρι και την 21η Δεκεμβρίου κάθε έτους συνιστά ποινικό αδίκημα, το οποίο διώκεται με τη διαδικασία του αυτοφώρου, σύμφωνα με τον Α.Ν. 690/45, όπως ισχύει. Οι εργαζόμενοι που δεν έλαβαν εμπροθέσμως κατά την ως άνω ημερομηνία, το επίδομα Χριστουγέννων, δύνανται να υποβάλλουν μήνυση κατά του εργοδότη, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες, στον νόμο, διαδικασίες ή να προσφύγουν απευθείας στην Επιθεώρηση Εργασίας, η οποία συντάσσει μηνυτήρια αναφορά και διαβιβάζει αυτήν απευθείας στον αρμόδιο Εισαγγελέα για την άσκηση ποινικής δίωξης.
Η διαπίστωση της παραβίασης των ανωτέρω διατάξεων επιφέρει ποινή φυλάκισης μέχρι έξι (6) μήνες και χρηματική ποινή, της οποίας το ποσό δεν μπορεί να είναι κάτω του 25% ούτε πάνω του 50% του καθυστερούμενου χρηματικού ποσού, για την εξεύρεση του οποίου οι τυχόν σε είδος οφειλόμενες αποδοχές πρέπει να αποτιμώνται, με τη σχετική απόφαση, σε χρήμα.
Για την καταβολή του οφειλόμενου ποσού επιδόματος Χριστουγέννων, ο εργαζόμενος δύνανται να προσφύγει και στα αρμόδια πολιτικά δικαστήρια. Σύμφωνα με το άρθρο 250 παρ. 17 ΑΚ, οι αξιώσεις των εργαζομένων για την καταβολή των επιδομάτων εορτών υπόκεινται σε πενταετή παραγραφή, η οποία αρχίζει μόλις λήξει το έτος κατά το οποίο κατέστησαν απαιτητές.
Επισημαίνεται τέλος ότι, σύμφωνα με την υπ. αρ. 80016/31-08-2022 υπουργική απόφαση για την «Κατηγοριοποίηση παραβάσεων εργατικής νομοθεσίας και καθορισμός ύψους προστίμων», όπως ισχύει, η διαπίστωση της μη καταβολής του επιδόματος Χριστουγέννων σε περίπτωση ελέγχου από τους αρμοδίους υπαλλήλους, συνιστά υψηλή παράβαση για την οποία προβλέπεται η επιβολή διοικητικού προστίμου ύψους 800 ευρώ ανά θιγόμενο εργαζόμενο.
Το επίδομα Χριστουγέννων υπόκειται, όπως και οι τακτικές αποδοχές, σε όλες τις κρατήσεις και εισφορές που προβλέπονται για τους οικείους Ασφαλιστικούς Οργανισμούς και λοιπούς Οργανισμούς ή Λογαριασμούς Κοινωνικής Πολιτικής.
Το επίδομα Χριστουγέννων σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να καταβληθεί σε είδος, παρά μόνο σε χρήμα.
Πηγές
Ζερδελής Δημήτριος, Εργατικό Δίκαιο, Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις, 2022, σελ. 943 επ.
Άρειος Πάγος 383/20022, 612/2002, ΟλΑΠ, 39, 40/2002 – για την δήλη ημέρα καταβολής του επιδόματος Χριστουγέννων.
Η υπ. αρ. 19040/1981 υπουργική απόφαση.
Η υπ. αρ. 80016/31-08-2022 υπουργική απόφαση.
Σχόλια