Ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφου την τελευταία ημέρα της προθεσμίας : Προσδιορισμός του χρόνου λήξης (με αφορμή την ΑΠ 1014/2024)
Του Γιώργου Καζολέα, Δικηγόρου
Η απόφαση ΑΠ 1014/2024 [1] του Α1' Πολιτικού Τμήματος του Αρείου Πάγου αφορά στο δικονομικό ζήτημα του χρονικού ορίου της ηλεκτρονικής κατάθεσης ενδίκων μέσων σε σχέση με τις αποσβεστικές προθεσμίες του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (ΚΠολΔ).
Το ερώτημα ήταν αν η ηλεκτρονική κατάθεση γίνει μετά τη λήξη του ωραρίου (μετά τις 19:00) της τελευταίας ημέρας της προθεσμίας, θεωρείται εμπρόθεσμη, με βάση το άρθρο 19 παρ.5 του Ν. 4267/2014 [2], το οποίο προβλέπει:
«Η προβλεπόμενη στην κείμενη νομοθεσία ηλεκτρονική κατάθεση ενδίκων μέσων, βοηθημάτων και οποιουδήποτε εν γένει δικογράφου, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά στις επιμέρους διατάξεις, μπορεί να γίνει και εκτός των ωρών λειτουργίας των υπηρεσιών και των γραμματειών των δικαστηρίων, καθώς και κατά τις εξαιρετέες ημέρες. Δικόγραφα κατατιθέμενα σε οποιαδήποτε ώρα εργάσιμης ημέρας λογίζονται ότι κατατέθηκαν μέσα στο ωράριο εργασίας της ίδιας ημέρας. Δικόγραφα κατατιθέμενα σε εξαιρετέες ημέρες λογίζονται ότι κατατίθενται την αμέσως επόμενη ημέρα».
Εν προκειμένω ο ΑΠ έκρινε στην παραπάνω απόφαση ότι η προβλεπόμενη από το άρθρο 19 παρ. 5 του Ν. 4267/2014 δυνατότητα ηλεκτρονικής κατάθεσης δεν παρατείνει την αποσβεστική προθεσμία του άρθρου 518 παρ. 1 ΚΠολΔ πέραν των χρονικών ορίων που θέτει το άρθρο 144 παρ. 1 ΚΠολΔ.
Σύμφωνα με το άρθρο 144 παρ. 1 ΚΠολΔ, όλες οι προθεσμίες που ορίζονται από τον νόμο (όπως η προθεσμία έφεσης) λήγουν στις 7 το βράδυ (19:00) της τελευταίας ημέρας.
Επομένως, η έφεση που κατατέθηκε ηλεκτρονικά στις 20:18 (δηλαδή, μετά τις 19:00) της τελευταίας ημέρας της προθεσμίας κρίθηκε εκπρόθεσμη και, ως εκ τούτου, απαράδεκτη.
Η απόφαση ΑΠ 1014/2024, εδραζόμενη σε αυστηρή δικονομική λογική, αποτελεί αντικείμενο κριτικής για την επιλογή της ερμηνευτικής οδού και τις επιπτώσεις της στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα.
Σκοπός της παραπάνω διάταξης του Ν. 4267/2014 ήταν να διευκολύνει τους δικηγόρους και να αποσυνδέσει την πράξη της κατάθεσης από τη φυσική παρουσία και το ωράριο της Γραμματείας.
Με την ερμηνεία του Αρείου Πάγου στην απόφαση 1014/2024, η φράση "μπορεί να γίνει και εκτός των ωρών λειτουργίας" της παραγράφου 5 του άρθρου 19 του Ν.4267/2014 καθίσταται πρακτικά άνευ αντικειμένου όσον αφορά στις αποσβεστικές προθεσμίες, αφού το χρονικό όριο των 19:00 παραμένει απόλυτο.
Ουσιαστικά, η απόφαση υπονομεύει την πλήρη ψηφιοποίηση, καθώς διατηρεί ως κρίσιμο σημείο τον "φυσικό" περιορισμό του ωραρίου.
Η απόφαση αναφέρει τη γενική αρχή του άρθρου 144 παρ. 1 ΚΠολΔ, σύμφωνα με την οποία οι προθεσμίες λήγουν στις 7 το βράδυ της τελευταίας ημέρας. Εάν η ημέρα αυτή είναι εξαιρετέα (αργία), λήγουν την ίδια ώρα της επόμενης μη εξαιρετέας ημέρας.
Για το ζήτημα αξίζει να αναφερθεί και η ΑΠ 1765/23 (Α2 πολ.) [3] η οποία καταλήγει σε αντίθετο συμπέρασμα από την σχολιαζόμενη απόφαση.
Το επίκεντρο του σκεπτικού της αφορά στην ερμηνεία του άρθρου 19 παρ. 5 του Ν. 4267/2014, το οποίο εισήχθη για να άρει την αμφισβήτηση σχετικά με το ωράριο. Σύμφωνα με τη διάταξη, η ηλεκτρονική κατάθεση μπορεί να γίνει και εκτός των ωρών λειτουργίας των γραμματειών, καθώς και κατά τις εξαιρετέες ημέρες (24/7 διαθεσιμότητα).Δικόγραφα που κατατίθενται οποιαδήποτε ώρα εργάσιμης ημέρας (δηλαδή και μετά τις 7:00 μ.μ.) λογίζονται ότι κατατέθηκαν μέσα στο ωράριο εργασίας της ίδιας ημέρας.
Ο Άρειος Πάγος στην απόφαση αυτή καταλήγει ότι η διάταξη του άρθρου 19 § 5 Ν. 4267/2014 δεν καταργεί το Άρθρο 144 § 1 ΚΠολΔ (λήξη στις 7 μ.μ.), αλλά το συμπληρώνει και αυτή η ερμηνεία είναι κατά τη γνώμη μου η ορθή καθώς αντίθετη ερμηνεία ακυρώνει στην πράξη την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης σε ότι αφορά την ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων.[4]
Η δε μεταγενέστερη διάταξη του άρθρου 30 παρ.5 του Ν.4727/2020 [5] που αφορά στον προσδιορισμό χρόνου παραλαβής και υπολογισμό προθεσμιών κατάθεσης γενικά στους φορείς του δημόσιου τομέα, ενώ γενικά οριοθετεί τη λήξη της προθεσμίας στην 12η νυχτερινή ώρα στη διαδικασία της ηλεκτρονικής κατάθεσης, επιφυλάσσει την εφαρμογή ειδικότερων διατάξεων.
Αυτή είναι εν προκειμένω το άρθρο 19 παρ.5 του Ν.4267/2014 ως ειδικότερη διάταξη ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων και όχι το άρθρο 144 παρ.1 ΚΠολΔ και αυτό γιατί οι δύο επίμαχες διατάξεις των δύο νόμων (4727/2020 & 4267/2014) είναι ομοειδείς, αφορούν στο ίδιο θέμα (ηλεκτρονική κατάθεση στο πλαίσιο ψηφιακής διακυβέρνησης) και η εν λόγω διάταξη του ν.4257/2014 αφορά ειδικότερα στην ηλεκτρονική κατάθεση όχι οποιουδήποτε εγγράφου γενικά, αλλά ειδικά ενδίκων μέσων, βοηθημάτων και οποιουδήποτε δικογράφου.
Η ειδική διάταξη του Ν. 4267/2014 απλώς εξειδικεύει και συμπληρώνει το άρθρο 144 παρ.1 ΚΠολΔ, καθώς δημιουργεί ένα πλάσμα δικαίου για την ηλεκτρονική κατάθεση, δηλαδή επιτρέπει την κατάθεση δικογράφων μέχρι το τέλος της ημέρας (δηλαδή και μετά τις 7:00 μ.μ.) και αυτά λογίζονται ότι έχουν γίνει εμπρόθεσμα.
Αποτελει αυστηρή τυπολατρία και οδηγεί σε άδικο αποτέλεσμα η απόρριψη ως εκπρόθεσμου για παράδειγμα δικογράφου που κατατέθηκε ηλεκτρονικά στις 19:01’ και η αποδοχή ως εμπρόθεσμου άλλου που κατατέθηκε στις 18:59’ .
Συνεπώς, το ηλεκτρονικό δικόγραφο που κατατίθεται σε εργάσιμη ημέρα, ακόμη και μετά τη λήξη του ωραρίου εργασίας της Γραμματείας (7 μ.μ.), πρέπει να λογίζεται ότι κατατέθηκε την ίδια ημέρα, λόγω του νομικού πλάσματος που θεσπίζει ο Ν. 4267/2014.
Για την ερμηνεία αυτή θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η γενική τάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως προκύπτει και από τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης (CEPEJ), που είναι η πλήρης ψηφιοποίηση των διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένης της παροχής δυνατότητας ηλεκτρονικής κατάθεσης 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα (24/7).
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τα συστήματα ηλεκτρονικής κατάθεσης (e-filing) έχουν σχεδιαστεί για να είναι διαθέσιμα 24/7 για τεχνικούς λόγους , ωστόσο το κρίσιμο σημείο δεν είναι η τεχνική διαθεσιμότητα, αλλά η δικονομική εγκυρότητα της κατάθεσης που πραγματοποιείται μετά το τυπικό ωράριο (π.χ. μετά τις 15:00) ή σε μη εργάσιμη ημέρα (Σαββατοκύριακο, αργία).
Σε πολλές χώρες με προηγμένα συστήματα e-filing, η ηλεκτρονική κατάθεση μπορεί να γίνει μέχρι τις 23:59 της ημέρας λήξης της προθεσμίας.
Η φιλοσοφία της ηλεκτρονικής κατάθεσης είναι η δυνατότητα ολοκλήρωσης της πράξης οποτεδήποτε εντός της προθεσμίας. Η εφαρμογή στην ηλεκτρονική κατάθεση του χρονικού περιορισμού των 19:00 που θεσπίστηκε για τις φυσικές καταθέσεις μέσω μιας αυστηρά γραμματικής ερμηνείας του άρθρου 144 παρ.1 ΚΠολΔ, έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα του 24ωρου ψηφιακού συστήματος.
[2] Ν.4267/2014 (ΦΕΚ Α 137/12-6-2014) Καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας και άλλες διατάξεις.
[4] «Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η διάταξη του άρθρου 19 § 5 ν. 4267/2014 δεν καταργεί, αλλά συμπληρώνει αυτήν του άρθρου 144 § 1 ΚΠολΔ, ορίζοντας ότι η ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφου, που έγινε οποιαδήποτε ώρα εργάσιμης ημέρας, άρα και μετά τη λήξη του ωραρίου εργασίας της αρμόδιας υπηρεσίας, ήτοι και μετά την πάροδο της 7ης βραδινής ώρας, λογίζεται κατά πλάσμα δικαίου ότι έγινε εντός του ωραρίου εργασίας της ίδιας ημέρας των υπηρεσιών και των γραμματειών των δικαστηρίων. Με την παρόμοιου περιεχομένου διάταξη του άρθρου 30 § 5 εδ. α' ν. 4727/2020 "Ψηφιακή διακυβέρνηση κ.λπ." ορίστηκε ότι για όλους τους φορείς του δημόσιου τομέα ότι "με την επιφύλαξη ειδικότερων ρυθμίσεων, όταν προβλέπεται προθεσμία για την ηλεκτρονική υποβολή αιτήσεων, δηλώσεων, δικαιολογητικών και άλλων εγγράφων, η προθεσμία αυτή λήγει την δωδέκατη νυχτερινή ώρα Ελλάδας της ημέρας κατά την οποία παρέρχεται η προθεσμία ή της επόμενης εργάσιμης εάν η καταληκτική ημέρα είναι κατά νόμο εξαιρετέα ή αργία", πλην όμως για την ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων εξακολουθεί να εφαρμόζεται η προαναφερθείσα διάταξη του άρθρου 19 § 5 ν. 4267/2014 λόγω της ειδικότητάς της».
[5] Ν.4727/2020 «Ψηφιακή Διακυβέρνηση (Ενσωμάτωση στην Ελληνική Νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/2102 και της Οδηγίας (ΕΕ) 2029/1024) - Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (Ενσωμάτωση στο Ελληνικό Δίκαιο της Οδηγίας (ΕΕ)2018/1972) και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 184/2020). Άρθρο 30 παρ.5: «Με την επιφύλαξη ειδικότερων ρυθμίσεων, όταν προβλέπεται προθεσμία για την ηλεκτρονική υποβολή αιτήσεων, δηλώσεων, δικαιολογητικών και άλλων εγγράφων, η προθεσμία αυτή λήγει την δωδέκατη νυχτερινή ώρα Ελλάδας της ημέρας κατά την οποία παρέρχεται η προθεσμία ή της επόμενης εργάσιμης εάν η καταληκτική ημέρα είναι κατά νόμο εξαιρετέα ή αργία. Σε περίπτωση εκπρόθεσμης ηλεκτρονικής υποβολής ο ενδιαφερόμενος ενημερώνεται αμελλητί και με τον πλέον πρόσφορο τρόπο για τον εκπρόθεσμο χαρακτήρα της υποβολής».
Σχόλια